Świat oczami Petera Breughla

„Przysłowia niderlandzkie”, Peter Brueghel Starszy, olej na desce 117x163 cm, Gemäldegalerie

Obraz Petera Brueghla to rozległa kompozycja rozgrywająca się w wiejskim krajobrazie. Na pierwszym planie znajduje się pospolita chata i jej podwórze, w oddali rozciąga się morze . Mimo że wymiary płótna nie są szczególnie duże, to  poprzez zastosowanie bardzo wysoko umieszczonej linii horyzontu, artysta stworzył przestrzeń w której mógł przedstawić liczne grupy postaci tworzące odrębne wątki rodzajowe. Ukazane sceny są ilustracjami przysłów niderlandzkich, które cieszyły się w czasach artysty dużą popularnością. Zestawiając je ze sobą tak licznie na jednym płótnie, Brueghel zmusza do zastanowienia się nad ludzkimi zachowaniami i słabościami. Dzieło ma charakter moralizatorski, ale także groteskowy, artysta ośmiesza społeczeństwo w którym żył - jego amoralność, głupotę, dwulicowość.

W Sali, w której przechowywany jest obraz w Gemäldegalerie, znajdują się specjalne foldery dla zwiedzających, w których poszczególne przysłowia zostały opisane i ukazane w miniaturze, dzięki czemu łatwo można zidentyfikować je na obrazie. Malarstwo Bruegla zaskakuje skalą obserwacji, artysta zrywa z tematyką religijną podejmowaną głównie do tej pory, skupia się na problemach społecznych kraju, jego obrazy ukazują człowieka w zgiełku, niepokoju, z dużym ładunkiem ekspresji. Kobiety i mężczyźni Brueghela nie są przedstawiani jako piękni i wyrafinowani. To pospolici ludzie w chłopskich strojach, nieco przysadziści, o twarzach bez wyrazu, często odwróconych lub przesłoniętych. U Brueghla emocje nie są wyrażane przez mimikę twarzy postaci, ale przez ich gesty -  przyglądając się „Przysłowiom niderlandzkim” odnajdziemy przeróżne pozy. Ładunek ekspresji przedstawienia mieści się w ukazanym ruchu postaci, jest on niezwykle autentyczny, kreuje wrażenie zgiełku, chaosu, zagubienia człowieka w świecie.

J.D.