Giotto di Bondone ,,Zaśnięcie Najświętszej Marii Panny’’

Giotto di Bondone 
,,Zaśnięcie Najświętszej Marii Panny’’, 
ok. 1310r., 
tempera nadesce, 
     75 x 179 cm, 
wł. Gemäldegalerie
Berlin

     Obraz przedstawia Matkę Boską leżącą na postumencie zdobionym prostą dekoracją geometryczną w otoczeniu świętych, proroków i aniołów. Maria została ukazana w ujęciu en trois quart, z twarzą zwróconą w prawą stronę. Ważność Najświętszej Marii Panny została podkreślona
usytuowaniem Jej w centrum kompozycji. Jednak wszystkie figury ludzkie mają jeden wymiar. Giotto nie zaakcentował tutaj hierarchicznej ważności postaci poprzez nadanie im różnych wymiarów, jak to czyniło średniowiecze.

     Kompozycja jest zamknięta i zwarta, wszystkie postaci i elementy zostały przedstawione w całości. Układ kompozycyjny oparty jest na trójkącie, w który wpisana jest główna grupa figur.
Artysta zerwał tym samym z izokefalizmem, zasadą polegającą na umieszczeniu na jednym poziomie obok siebie głów wszystkich przedstawionych postaci, niezależnie od ich ruchu i pozycji. Jest to nietypowe dla tego okresu zamknięcie kompozycji. Aureole świętych idealnie wpisują się w trójkątne
zwieńczenie kompozycji, podkreślając tym linie diagonalne.

    Elementy dalsze, w tym przypadku głowy świętych, są częściowo zasłonięte przez elementy bliższe, co buduje iluzję trójwymiarowości. Kolejnym nowatorskim chwytem kompozycyjnym jest ukazanie na pierwszym planie postaci od tyłu, co wzmaga wyizolowanie ukazanej sceny i koncentruje uwagę widza na kluczowym momencie akcji. Wszystkie postaci są powiązane wspólną akcją, gestem i nachyleniem ciała w stronę leżącej Marii. Figury ludzkie charakteryzują się typową dla Giotta masywnością i przysadkowatością. Ich twarze mają jeden wspólny typ, o charakterystycznych dla rzeźb gotyckich, niezmiernie wydłużonych oczach. Szaty są pozbawione wszelkich ozdób i ornamentów, a fałdy draperii podążają wraz z gestem i ruchem postaci.

     Gamę barwną można uznać za szeroką, choć w obrazie zdecydowanie dominują barwy ciepłe. Duże połacie barwne wypełniają szczelnie każdą formę, bez modulacji i domieszek innych pigmentów. Krępe kształty zostały obrysowane wyrazistym konturem.

     Światło nie istnieje tutaj jeszcze jako samodzielny problem artystyczny, ale istnieje świadomość jego roli dla plastycznego modelunku. Złoto użyte w tle oraz aureolach świętych jest na sposób bizantyński zastępczym znakiem światła. Może ono symbolizować świetlistość Raju, do którego udaje się Maria.

     Sztuka Giotta jest w pełni teologiczna, co bardziej podkreśla jego związek ze średniowieczem niż z renesansem. Uważa się go jednak za wielkiego reformatora, ponieważ wytyczył drogę nowej koncepcji obrazu jako samodzielnego, zamkniętego uniwersum, nie tylko związanego z architekturą, czy iluminowanym kodeksem. Kompozycję ornamentalną gotyku i Bizancjum zastąpił kompozycją tektoniczną, która wskazuje na ambicje wyjścia w trzeci wymiar. Jest to jednak głębia płytka, ograniczona, zasugerowana w sposób bardzo powściągliwy za pomocą skrótów perspektywicznych. Najważniejszymi tendencjami sztuki Giotta są: uogólnienie, oszczędność formy i zwartość kompozycji. Naczelnym motywem jest figura ludzka, i to ona odgrywa w dziełach Giotta główną rolę. Artysta bowiem nie przedstawiał rzeczy nieistotnych i niekoniecznych.

     Giotto zmarł w 1337r. pozostawiając po sobie całą szkołę swych naśladowców, do których należeli m.in.: Taddeo Gaddi, Bernardo Daddi, bracia Lorenzetti, Giovanni da Milano, Simone Martini.

S.B.